افعال ناقصه
افعال ناقصه : افعالی هستند که در ابتدای جملات اسمیه می‌آیند و مبتدا را در حالت رفعی ــُــٌـ باقی گذاشته و خبر را منصوب ــَــًـ می‌کنند. ( رافع مبتدا و ناصب در خبر هستند ) . مانند :
کـانَ اَلرَّبــیــعُ لَــطــیـــفاً . بـهار لطیف بود . صارَ اَلـَّرجــلُ حَـلیـماً ( مرد صبور و بردبار شد )
** مهم‌ترین فعل‌های ناقصه‌ای عبارتند از:
کــانَ : بود صــــارَ : شد لَیــسَ : نیست اَصْبَحَ : گردید ، شد مادامَ : مادامی که ، تا وقتی که
|
اسم‌های افعال ناقصه از جهت احکام و إعراب (آمدن بعد از فعل) شباهت به «فاعل» دارند ، زیرا فاعل بعد از فعل می‌آید و «مرفوع» است و اسم افعال ناقصه هم بعد از فعل ناقص می‌آید و « مرفوع » است. |
1- اسم ظاهر : لَیــسَ اَلْــمُســلِمُ کــاذِبــاً .
2- ضمیر بارز : کُـــنْــــتَ تِــلـمــیـذاً نَـــشیطاً .
3- ضمیر مستتر : کُــــــنْ صــــادِقــــــاً ( أنتَ مستتر )
** خبر افعال ناقصه ، مانند خبر در جملات اسمیه بر سه نوع است :
1- خبر مفرد : کـانَ اَلْمُســافِرُ جــالِساً
2- خبر جمله : کانَ اَلْـمُسافِرُ یـذْهَـبُ اِلی الْموقِفِ
3- شبه جمله : کانَ اَلْـمُسافِرُ فِی السَّیارةِ
نکته ها
* خبر افعال ناقصه در صورتی که شبه جمله ( جار و مجرور ) باشد ، گاهی بر « اسم » مقدم می‌شود :
لَیــسَ فِــی الْـــبــیــتِ رجــــلٌ
* افعال ناقصه از جهت جنس و عدد با اسم خود مطابقت می‌کنند . ( مانند مبتدا و خبر )
صارَ علی مؤمناً صارَتْ فاطمةُ مَوْمِنَةً. لَیسَ تلمیذُ کاذباً. لَیسَتْ تلمیذةُ کاذبةً .
یکوُنُ التِّلمیذانِ ناجِحَینِ . تَکوُنُ التِّلمیذَتانِ ناجِحَتَنْنِ . یکُوُنَ التَّلامیذُ ناجِحینَ . تَکُونُ التِّلمیذاتُ ناجحاتٍ.
* ضمایر متّصل رفعی اگر با افعال ناقصه همراه شوند، اسم آن ها و محلاً مرفوع اند ؛
مادمـتُما ناجحتَین أصبحـنا متقدمین
* کان + فعل مضارع ← ماضی استمراری فارسی کان یقول : می گفت
کان + قَد + فعل ماضی← ماضی بعید فارسی کان قد قالَ : گفته بود
